Muốn đắt khách phải cho thần tài sờ ngực - Hội An

Cư dân khu vực đô thị cổ Hội An (Quảng Nam) trong quá trình hình thành và phát triển trên mảnh đất này có nhiều phong tục độc đáo, riêng biệt và tạo nên dấu ấn so với những nơi khác.

Đặc biệt, những người buôn bán ở đây có rất nhiều mẹo và tín ngưỡng mang tính tâm linh cao. Nhìn những tín ngưỡng này về mặt văn hóa bản địa, ta sẽ thấy thêm nhiều nét đẹp. Có lẽ độc đáo nhất là phong tục áp tượng thần tài vào "nhũ hoa" của các nữ nhân viên bán shop trước mỗi ngày làm việc mới.<!-- Read more -->

Không phải chuyện đùa...

Trong một lần trò chuyện với một nữ nhân viên tên Ngọc bán shop quần áo trên đường Hai Bà Trưng (thành phố Hội An) tôi tình cờ nghe và bất ngờ khi biết sáng nào, trước giờ làm việc, cô cũng áp tượng thần tài (vốn được để ở bàn thờ nhỏ trong shop) vào "nhũ hoa" của mình. Tôi bật cười trong khi cô nhân viên ban đầu thì cười mim mím, sau thì tỏ ra không vừa ý khi tôi có thái độ như vậy. Cuộc trò chuyện càng đi sâu vào chi tiết, cái lệ lạ này càng hấp dẫn và thu hút tôi hơn...

Theo Ngọc, không biết có tự bao giờ nhưng đa phần ở Hội An, hễ ai mở shop, thuê nhân viên nữ bán hàng đều dặn người làm của mình tuân thủ cái lệ hàng sáng ấy. Đối với shop nào có chủ nữ trực tiếp đứng bán thì khỏi cần phải nói. Sáng nào cũng vậy, sau khi hương khói trước và trong shop, cô chủ cũng cho ông thần tài "hưởng" một chút để bước vào một ngày mới may mắn và đắt khách. Cũng chẳng ai chứng thực được là không làm cái lệ ấy thì sẽ buôn bán ế ẩm, nhưng người ta cứ đời này truyền cho đời sau, người buôn bán đi trước truyền lại cho người đi sau, thành ra một cái lệ rất phổ biến và hầu như ai làm kinh doanh cũng đều biết. 

Shop bán quần áo và giày dép trên đường Hai Bà Trưng, Hội An (Quảng Nam)

Thường thì buổi sáng, những nhân viên hay chủ shop nữ đến shop phải tắm rửa sạch sẽ, ăn mặt gọn gàng trước khi đi vào các công đoạn của phong tục này. Đầu tiên là phải đặt hương xin ngài (tức tượng thần tài) về chứng giám. Sau đó, nhẹ nhàng đưa ngài vào nơi vắng vẻ của shop, chỉ có ngài và cô gái thực hiện cái lệ ấy. Việc phải diễn ra theo trình tự chứ không phải muốn gì làm nấy. Đầu tiên, cô nữ nhân viên một tay cầm tượng ngài, quay mặt vào ngực mình, tay kia từ từ cởi áo ra. Khi đã cởi xong áo thì áp mặt ngài vào ngực mình, di chuyển đều từ trái qua phải rồi ngược lại. Ba lần như thế là xong. Mọi việc diễn ra trong vòng chưa tới 10 phút nhưng là phần quan trọng nhất của mỗi shop bán hàng trong một ngày.

Chia sẻ với chúng tôi, cô nhân viên tên Ngọc còn bảo: "Mới đầu vào làm, tụi em cũng không quen với cái phong tục ni nên thường xuyên bị bà chủ la. Nhưng dần dần mọi cái đều quen và tụi em coi như một phần việc của mình trong ngày...Có thể nhiều người cho việc này là mê tín nhưng em nghĩ đôi lúc nó cũng tạo động lực để tụi em làm tốt hơn việc trong ngày. Bắt đầu một ngày làm việc mới với tâm thế là sẽ gặp nhiều may mắn thì sẽ tốt hơn là không có 1 niềm tin nào rõ ràng cả. Đó cũng là một cái hay mà. Riêng em, công việc này giúp em "soi" lại ngực mình mỗi ngày...". Rồi cô bé cười...

Đi tìm những lý giải

Để tìm hiểu vấn đề, chúng tôi tìm đến một cụ bà tên Hương có ngôi nhà nằm sâu trong con hẽm trên đường Trần Phú (Hội An). Cụ năm nay đã 86 tuổi. Tuy sức khỏe vẫn chưa yếu bao nhiêu nhưng hằng ngày cũng chỉ đi ra đi vào mà thôi. Trước đây, cụ cũng từng buôn bán lớn trong khu phố cổ này nhưng do nhiều biến động của đời sống và tuổi tác, phải bỏ nghiệp kinh doanh lớn sớm, bôn ba với những chú tò he bên bờ sông Hoài rồi về nhà ở cùng con cháu. May mà giờ vợ chồng cô con gái út của bà cũng làm ăn khấm khá với 3 shop mở trong phố cổ Hội An.

Nghe chúng tôi hỏi về cái tục đưa tượng thần tài vào ngực nữ nhân viên bán hàng, cụ Hương trầm ngâm suy nghĩ. Cụ bảo: "Đúng là có cái tục ấy thiệt chú à. Nhưng có từ thời nào tui không rõ. Đời bà tui cũng đã biết. Rồi truyền lại cho mẹ tui, rồi đến tui. Có người bảo đây là tục của người Hoa vì trong văn hóa của họ ở Hội An theo tui được biết có những cái tương tự. Có người lại bảo cái tục ni của người Nhật... Nhưng cho dù có xuất xứ từ đâu, nó vẫn là một điều thiêng liêng, một nét văn hóa của những người buôn bán như tụi tui...".

Bà Hương còn bảo thường ngày trước, người ta thuê những cô gái còn trinh tiết đến bán ở những chỗ, những nhà buôn lớn. Bởi theo quan niệm của tục kể trên thì thần tài rất mê gái, đặc biệt là những cô gái còn trinh tiết. Đến nỗi những nhà thuê không được những cô cái còn trinh về làm thì phải nhờ, phải thuê một cô gái khác trong phố hoặc của nhà buôn bên cạnh còn trinh, mỗi sáng sang hiệu buôn của mình thực thi công việc đầu tiên trong ngày. Người được nhờ, được thuê phải hợp mạng, hợp tuổi với gia chủ và rất nhiều tiêu chí linh tinh khác. Vì thế, ngày trước, đây là 1 tục rất quan trọng và phức tạp của những người buôn bán và nhất là buôn bán lớn. Buôn càng lớn thì phải càng chú ý đến cái tục cho "ngài" hưởng hơi ngực con gái mỗi sớm... Giờ thì thời đại ngày càng phát triển. Nhiều nhà buôn, shop bán hàng không kỳ công đi tìm con gái còn trinh tiết về làm nữa. Vả lại, giờ, tìm chừng nào cho ra. Nhưng vẫn còn một số người giữ đầy đủ các công đoạn khắt khe của cái lệ ấy - bà Hương chia sẻ.

Theo kiến giải của riêng mình, chúng tôi lại tin rằng phong tục này có xuất xứ từ văn hóa Mẹ của người Việt trên khắp đất nước này. Từ việc truyền, xưng tụng và thờ cúng những vị thần có pháp danh đầu tiên là "Bà" đến những cây cầu, những ngọn núi, những tên đất, tên làng có tên bắt đầu là "Bà" khác. Đó là một nét văn hóa thuần nhất và xuyên suốt, biểu hiện cho nền văn minh lúa nước, nền văn minh đậm chất Việt. Nó đề cao vai trò của sự sinh sản, sức sống và trọng trách ươm mầm, tạo ra sự sống của người phụ nữ. 

Phải chăng đó là sự tiếp biến và giao thoa với các nền văn hóa khác ở Hội An, việc để tượng thần tài vào ngực con gái trước một ngày buôn bán mới phải chăng cũng là một biểu hiện của ước mơ mọi thứ được sinh sôi nảy nở, ăn nên làm ra? 

Không thể phủ nhận rằng, phong tục này tạo nên sự thú vị riêng, làm ta thấy thêm yêu, thêm muốn khám phá vùng đất cổ kính Hội An...