Làm Người Chứ Làm gì ? - Bài trên Net

“Vợ chồng mày ở VN sống như bá tước, mắc mớ gì qua Tây. Qua Tây giờ khó kiếm việc, mày qua đây có mà đi dọn nhà, rửa chén, chứ không thì qua đây làm gì?”

Bạn hỏi tui: mi qua xứ văn minh tư bản giãy chết có gì vui, kể tau nghe. Ừ, để tui kể cho nghe.

Nhà quê lên Paris

Bữa tui mới đến Paris, bạn tui mua cho tui cái vé tàu từ ngoại ô về trung tâm Paris, chỉ đường cho tui tự đi mà ngó nghiêng cái kinh đô nổi tiếng lãng mạn này. Tui lang thang khắp nơi, tới khi quay về lại ngoại ô, cũng đúng gare bắt RER (*), tui ung dung ngồi chờ gare đến. Vậy mà tới La Defense, tàu dừng, tui ngồi cả 10 phút mà không thấy tàu chạy. Tui nghĩ bụng chắc là tàu tránh nhau hay gì đây chứ ở VN mình, tàu nó trễ 30 phút cũng là chuyện thường đó mà, tới máy bay còn trễ cả mấy tiếng.

RER, xe điện ngầm ở Paris. parisbytrain.com

Thế rồi bỗng dưng có một người đàn ông tay xách cặp tiến đến trước mặt tui, ngồi xuống, nhìn tui đắm đuối. Ai da, ở VN tui toàn bị mấy cha già dê ra đàng ngó tui chằm chằm, ăn nói tục tĩu rồi, cho nên tự dưng thấy ông này đến là máu tự vệ trong người tui trỗi dậy nghen. Tui ngó xung quanh, chết mẹ, sao không có ai cả vậy nè, vậy thì có chuyện gì mình sẽ chạy lòng vòng từ toa này tới toa kia, từ tầng trên tới tầng dưới, không dễ gì hiếp được ngoại đâu nhen con. Nghĩ rứa nên tui ngó thẳng mặt ổng. Cái rồi ổng nói tui: “Quý cô thân mến, quý cô về đâu đới?” “Tui về Cergy. Ông muốn gì?” “Oh, về Cergy à, cô hãy đi theo tôi.” Rồi ông ta bước ra ngoài. Trời ơi, cái đường hầm tối thui, có một cái hành lang bằng tấm đanh bê tông kẹp sát thân tàu. Giờ làm sao? Tự dưng đi theo chả ra ngoài tối thui vậy trời. Nhứt định lão âm mưu gì đây rồi. Ông ta ngoắt tay, tui lắc đầu. “Không, ông đi mình ông đi, tui chờ tàu chạy.” “Nhưng cái tàu này nó không về Cergy, cô ạ! Nó sẽ quay lại Paris.” “Ơ, thế về lại Paris rồi tui đổi tàu về Cergy. Tui không đi với ông đâu.”

Ông ta có vẻ bực mình rồi, ổng nói: “Nè cô, đi theo tôi đi.” “Không mà!” “Tôi là người lái tàu mà!” “Sao tui biết ông là ông lái tàu chơ. Ông đi đi.” Xong tui leo lên tầng trên, ổng lên tầng trên. Tui lộn xuống tầng dưới, ổng xuống tầng dưới, y như phim hiếp dâm rượt đuổi vậy á. Rồi tự dưng tui ngó quanh, ờ hén, sao cái tàu này không có ai ngoài mình nhỉ? Vậy chắc nó dừng ở đây thiệt rồi. Còn ông ta thì hoảng hồn vì tự dưng tui chạy zòng zòng, vậy là ổng đưa cái thẻ cho tui coi: “Đây, tui là người lái tàu nè.” Cái ổng cầm bộ đàm lên ổng nói với ai đó rằng có một quý cô ở đây không chịu ra khỏi tàu. Tui nghĩ bụng, ui cha, ở VN á, cảnh sát giao thông cầm bộ đàm nói với người bắn tốc độ ở đâu đó rằng mình đã đi xe quá tốc độ tối đa 4km, mình cãi được đâu, dù mình biết cảnh sát nói điêu. Cha này cầm bộ đàm vậy chơ ai biết chả là ai, còn cả cái thẻ thì VN mình làm giả cũng được vạn cái.

Thế nhưng mà giờ cũng đâu làm gì được, thôi tui theo ổng ra khỏi tàu đi. Cuối cùng ổng cũng thở phào, đưa tui đi dọc cái hành lang tối om đó, tới cái đầu toa, xong ổng đưa tui vô buồng lái rồi lái tàu về gare. Ổng cười, trong khi tui quê bỏ mẹ. Tui nói: “Xin lỗi vì đã nghi ngờ ông.” “Không sao mà, xin lỗi cô vì đã làm cô sợ. Có lẽ thông báo trên loa không rõ lắm, lẽ ra chúng tôi phải nói chậm hơn.” (Ổng thiệt là khéo léo, tiếng Pháp nói người Pháp ai cũng hiểu, chỉ có mình không hiểu chứ lỗi chi của bọn nhà gare đâu.)

Vừa ra khỏi tàu là có hai cô người Tây đón tiếp tui rất nhiệt tình, đưa tui sang đường tàu bên cạnh để về Cergy. Lần đó tui quê muối mặt không biết để mô cho hết, vừa đi vừa nói với hai cô kia: “Nói với ông ấy tôi xin lỗi vì đã không tin ông ta. Có lẽ tôi làm tàu trễ giờ, tôi hết sức xin lỗi.” Đúng là mình ở thiên đường xã hội chủ nghĩa vốn không tin được ai, thầy cô giáo dối mình, đi làm sếp lừa mình, đồng nghiệp chơi xỏ mình, ra đàng cảnh sát ăn chặn mình, còn chính phủ mình thì toàn nói điêu. Hỏi chứ mỗi khi bộ trưởng lên trấn an: xăng không tăng giá là 2 hôm sau tăng lên cả 1000 đồng, sống 32 năm như rứa rồi thì hỏi răng một sớm một chiều mình có thể tin tưởng người lạ được chứ.

Công việc lý tưởng

“Tau ưng đi chụp hình”. di Enzo Verrengia

Cái hồi tui ở Việt Nam, bạn bè tui toàn nói: “Thế giới chừ chỉ có thằng Mỹ là ngon, nó làm ra đủ thứ, chứ bọn Pháp lười lắm, lười lắm. Suốt ngày chúng nó biểu tình, làm ăn thì đòi nghỉ, như rứa nghèo phải rồi, nghèo phải rồi.” Tui qua đây, tui nói chuyện thì tui mới thấy điều đó không hoàn toàn như rứa. Tính ra bấy nay chửi bọn Pháp cũng oan.

Bạn bè tui ở đây đều là dân gốc Pháp hết. Tụi nó cũng than vãn ghê lắm, nhưng tới khi nói chuyện thì tui mới hiểu ra như vầy. Tụi nó không phải chê công việc tay chưn như Việt Nam mình thường nghĩ, tụi nó chỉ chán những công việc mà nó chẳng có cái gì tiến triển, không tạo điều kiện cho đầu óc tư duy, không đem lại những lợi ích cho xã hội (ít ra là theo nó nghĩ như rứa.) Thằng bạn tui làm ở bên tổng đài điện thoại, tháng làm 15 đêm, lương có vẻ không tệ nhưng nó nói vầy: “Tau không ưng cái job của tau. Làm đêm thì cũng được đi, nhưng mà tau hỏi mày, cái bọn gọi điện thoại ấy, nó nghĩ nó có tiền, nó nghĩ nó có quyền, muốn ăn nói sao nói. Làm con người phải nói chuyện cho tử tế chứ. Tau đang học online cái bằng IT, xong tau đổi việc, tau không ưng làm với bọn nớ.” “Rứa chứ đổi việc thì mi ưng làm chi?” Nó nói: “Làm chi á, tau ưng làm mấy cái phần mềm cho các trung tâm công ích xã hội. Lương chắc không bằng bên đây nhưng tau nghĩ là việc tau làm có ích cho người thiệt thòi chứ không chỉ hầu hạ cho bọn giàu.”

Có bữa nọ, cả đám bạn bè tui tụ bạ trước khi đi nghe rock dưới tàu. Cứ chừng vài tuần tụi tui lại tụ bạ 1 lần, tụi nó thường ưng ăn chả giò tui làm rồi uống rượu và tám. Tui hỏi tụi nó: “Công việc lý tưởng là chi, theo tụi bay?” Đứa thì nói tau ưng nhứt công việc của tau bây chừ, tau dạy lịch sử mỹ thuật cho đại học Bordeaux (cô này ở Bordeaux qua chơi.) Mỗi năm tau lại gặp những con người khác nhau, chỉ có một điểm chung là họ đều yêu nghệ thuật. Đứa thì nói tau ưng nhứt là được nghiên cứu về thực vật, tau ưng đi trồng cây. Công việc thú vị có lẽ là làm ở các khu bảo tồn hoặc trồng cây, cắt lá, dọn dẹp trong công viên. Có đứa lại nói: tau ưng đi chụp hình. Tụi tau đang chụp hình nè, và nếu kiếm được tiền đủ sống từ cái việc này, tau không thèm làm IT nữa, hại não bỏ cha đi. Tui hỏi: “Mà sao tụi bay than thở quá vậy? Người Việt Nam tụi tau đâu có biết kỳ nghỉ là cái gì ngoài kỳ nghỉ của công ty tổ chức hoặc nghỉ Tết. Tụi bay 1 năm nghỉ gần 2 tháng mà bay còn than.” Tụi nó nói: “Tụi tau cần phải nghỉ ngơi vì mày nghĩ đi, bọn sếp ấy, nó toàn biết tiền, ngày nào mày cũng dòm cái mặt của thằng cha mà nó chỉ yêu quý tiền chứ không yêu loài người, mày ưng không? Với cả tụi tau nghĩ rằng một năm phải đi đâu đó, như Việt Nam chẳng hạn, để được ăn cái món khác, để được thấy con người ta tạo ra sản phẩm theo một cách khác. Nhưng tau cũng thừa nhận với mày là đúng, tụi tau rất ưa than thở, mà tau không biết vì sao tụi tau lại than thở nữa. Rồi tụi nó cười khà khà. Tui nói: một năm ví như tụi bay làm việc 5 ngày, nghỉ 360 ngày, chắc tụi bay cũng than vãn quá. Tụi nó nói: đúng rồi, đúng rồi, chắc tụi tau vẫn than vãn, haha.”

Ăn uống

Tui vốn dân Quảng Nam nên bảo thủ trong chuyện ăn uống lắm, dễ dầu chi mà thử cái mới. Bọn Tây nó ăn đủ thứ, nó ăn pasta của bọn Ý, nó ăn couscous của bọn Tunisie, nó ăn nem, ăn phở của Việt Nam, nó ăn cả mấy món yam kung của Thái. Món nào nó cũng nói ngon. Nó hỏi tui: người Việt Nam tụi bay nói chung, một tuần đi ra ngoài ăn món ngoại quốc khoảng mấy lần? Ơ, nói hỏi mình ngớ nghe, hình như người Việt mình chỉ có bọn ở thành phố mới thử ăn đồ lạ, mà có thử cũng chỉ ăn đồ Hàn, đồ Nhật, đồ Thái, ít đồ Ấn Độ. Đồ Tây cũng chỉ ăn những món quen thuộc như pasta, pizza vậy thôi. Bọn bạn tui nói: “bọn tau ít nhứt một tuần đi ăn món ngoại quốc một lần. Đời mình mà, phải đến chỗ chưa đến, phải ăn thứ chưa ăn, ấy mới là đời vui.”

Ừ, nó nói phải. Mình vốn con nhà nông, cái bánh mì cũng là món lạ nên suốt mấy chục năm ăn quen một kiểu, mãi rồi dễ sanh ra cái tính chối từ đồ lạ. Cái gì lạ cũng đều là thứ nguy hiểm, thứ xấu. Bạn bè gặp nhau sau mười năm, khi nó nói mình: chu cha, con Phương chừ thay đổi quá đi bay ơi. Câu đó thường mang ý chê hơn là ý khen. Người mình không ưa bạn bè thay đổi, ưa 10 năm, 20 năm sau con Phương hắn vẫn rứa, hắn phải đầu có chí, mặt quê quê rứa mới là tốt. Nếu hắn có nhuộm tóc thì phải nhuộm theo kiểu hơi vàng vàng, uốn từng lọn như rứa, hắn phải mặc cái áo ấm đính năm hột cườm, cổ áo phải có cái bèo y như hàng trăm cái áo bán ở chợ Cồn thì sự thay đổi nớ mới là khả dĩ chấp nhận được.

Fromage fondue Savoyarde. cuisinedevanessa.canalblog.com/

Rứa là từ bữa nớ, tui quyết định ăn đồ lạ. Và bất ngờ thay, tui ăn cả fromage fondue Savoyarde (**), cả mấy món fromage thúi nhứt làm cả nhà tui há hốc miệng. Và mắm cái không còn là lựa chọn được ưu tiên duy nhứt trong thực đơn của tui.

Chi tiêu

Bọn Tây hắn giải trí khác mình, xưa giờ hẳn ai cũng biết. Bọn Tây hắn ưng đi lang thang ăn đồ lạ, uống thứ lạ. Bọn hắn ưng đi nghe nhạc, ưng coi phim, đặc biệt là bọn hắn ưng đọc sách. Sách bên Tây nó mắc phải biết, cuốn rẻ loại bỏ túi mới dưới 10 euro, loại kha khá cũng hai ba chục euro, mắc lắm. Bọn bạn tui hắn mua cái chi hắn cũng tính toán hết, vậy nên đám tui chơi ít đứa nào có tới 3 giá sách, thường tụi nó có 1 cái thôi, rồi tụi nó mua cuốn này đổi cuốn kia, đưa cho bạn bè đọc để cùng nhau tiết kiệm.

Bọn hắn thường chi tiêu cho sách vở, cho du lịch nhiều nhưng đồ đạc của tụi hắn rất giản tiện nghe. Thằng bạn tui có cái tivi cũng to, loại có đèn hình to tổ chảng chứ không có mỏng mỏng như hàng Việt Nam mô. Vậy mà nó vẫn coi cái tivi đó. Tui nói ở VN tau người ta xài LCD hết đó mày, cho nó gọn. Mà tau cũng không hiểu nghe, nhà tụi bay có 50-60 mét vuông mà không ngại chật, bọn VN tau nhà tụi nó to vãi, mà vẫn cứ ưng cái lép lép. Thằng bạn tui nói: đổi cái tivi gần 200 euro, vô lý quá. 200 euro đó đủ để mày mua vé tàu đi về mấy vùng khác chơi rồi. Chưa kể, mày thải cái tivi này đi, nhà nhà thải tivi đi thì người ta để đâu cho hết, chỉ tổ hại môi trường. Trong khi đó, cái tivi này nó đâu có hư, tau coi tới khi mô hư tau mới bỏ.

Tui lên xe điện, thấy người xài iPhone với cả Samsung nhiều thường là bọn tin tin với (nói thành ra chỗ racist chứ) cả mấy cô da đen, mấy anh Ả Rập là xài nhiều. Cái nớ là bằng trực quan sinh động ta thấy thôi chứ tui không có điều tra thống kê chi cả nghe. Tui cảm nhận rằng dường như trong chúng bạn của tui, chúng nó coi cái chuyện xài điện thoại cả dăm bảy trăm đô nó ngu ngốc lắm. Bởi vì, với 50 euro, chúng có thể đi bơi 1 tháng ở hồ bơi trong khu vực, với 10 euro, con gái của nó có thể cưỡi Poney trong công viên suốt 2 tiếng đồng hồ, vừa quen với ngựa, vừa hít thở không khí trong lành. Vì vậy, dăm trăm euro là số tiền rất lớn. Ba tui, một ông bác sĩ làm trưởng khoa đã về hưu, lương lậu cũng khá nhưng ổng xài cái điện thoại Samsung nắp gập, loại mà ở VN mình chỉ dám đem về quê cho thôi, ở phố cho sợ người ta mắng.

Em ơi Paris phố (Thu 2013). Nguồn: fabsugar.com

Ở VN mình, nếu mình mua cái túi xách 700 đô, bạn bè khen, ai nấy khen, trai gái lác mắc hết, rồi mình up hình lên facebook có cả trăm like nghe. Chứ ở bên đây, cái giới đó có vẻ không nhiều. Có lẽ tại tui chơi với đám bình dân nên không gặp nhiều mấy bạn nhà giàu. Vậy nên tui sẽ nói về cái lý luận của bọn bình dân. Nó lý giải như vầy: cái túi 700 hay cái túi 70, thậm chí 20-30 nếu mua ở chợ giảm giá, thậm chí 5 đồng nếu mua đồ second hand, thậm chí là free nếu bạn bè tặng mình thì nó cũng đều dùng để đựng đồ đạc hết. Vậy nên không có lý do chi phải mua cái 700 cả. Còn cái túi có bị sờn, bị rách, tụi nó vẫn xách ra đường rất tự tin. Vì sao, vì xã hội này người ta không quánh giá con người qua cái túi, người ta thậm chí có quyền tự hào nếu mình mang cái túi không còn mới và không mắc tiền, vì có nghĩa họ chi tiền cho những thứ xứng đáng để phát triển tinh thần hơn, và một phần nữa, không xài nhiều đồ nghĩa là văn minh, là bảo vệ môi trường.

Chuyện bơm vú

Một bữa nọ, rảnh rang quá nên cô bạn dạy ở đại học Bordeaux làm bánh mì phết cá cơm muối cho tui ăn, trong lúc đó thì cả bọn nói về chuyện mông vú. Tui nói người Pháp á, đa phần con gái bé bé chứ không to con lớn xác, và tụi bay có cái điểm chung là vú lép mông tròn, y như con gái Thái, con gái Campuchia, con gái Myanmar. Nó hỏi: con gái Việt Nam mày thì sao? Tui nói VN tau hồi xưa thì con gái Bắc to đều, cái gì cũng to. Con gái miền Trung thường vú to mông lép, con gái miền Nam giống bọn Khmer nên vú lép mông to. Còn bây giờ, những nét đó chỉ có ở nhà quê thôi nghe. Chứ ở Hà Nội hay Sài Gòn, con gái đứa nào cũng vú to mông to. Tất cả nhờ thẩm mỹ viện.

Phụ nữ Saigon những năm 1960. Nguồn: by John Dominis / LIFE photo archive

Cô bạn nói ở Pháp, người ta ít bơm vú lắm, có cũng giấu tiệt đi. Tui nói ở VN đứa nào bơm vú xong nó đều khoe lộ liễu mày ơi. Vì sao, ở VN, đứa nào giải phẫu chứng tỏ đứa đó giàu. Giàu là cái người ta cần khoe. Cô bạn nói: bọn Pháp tau khác hẳn, bọn Pháp tau chỉ tự hào cái gì là của mình thôi. Ví dụ vú tau có thể nhỏ, có thể to, nhưng đó là vú tau, là của tau. Còn đồ giả, tụi tau không ưng. Nói xong cổ nhìn xuống vú cổ rồi cười sặc (cô này 2 lưng,) cổ nói: “Ê mày, vậy chừng mươi năm nữa tau qua Việt Nam chắc tụi mày bắt tao nhốt trong rọ y con khỉ cho cả phố nó coi. Bọn bay sẽ la ó: ơ, có 1 loài động vật không vú, không vú. Khi đó tụi bay sẽ ném đậu phộng vào cho tau ăn như khỉ, nhỉ?”

Làm người chứ làm gì!

Kể loanh quanh rồi tui kể chuyện xưa cho nghe. Hồi nớ tui còn sinh viên, ba má nghèo lắm. Tui đi dạy kèm được 150 ngàn, tui ra chợ Cồn tìm đôi dép cho nó tử tế vì tui toàn mang dép của bạn bè cho thôi. Tui đi quanh chợ nhưng không có cái đôi nào như ý tui muốn. Tui cần một đôi dép không thấm nước và có thể che kín cái bàn chân vì nắng ở Đà Nẵng cháy quá. Mấy bà bán đồ trong chợ Cồn cứ kéo lại: “Coi dép đi em, coi đi em, không ưng thì thôi. Chị nói giá, không ưng em trả chứ răng em đi không không rứa.” Mấy bả nói rứa thôi chứ tới khi tui trả giá mà bả không bán được, bả cầm chiếc dép bả nện lên lưng tui, bả chửi: “Cái đồ nhà quê. Bọn mi nghèo thì đừng bày đặt zô chợ nghe chưa, nghe chưa?”

Bữa nớ tui khóc tức tưởi, tui đi về, cái rồi tui ước mơ. Tui không ước mơ mình giàu có để mua nguyên cái chợ Cồn, tui chỉ ước mơ sao trên đời này, có một xứ sở nào đó mà ở đó, mình được mua cái thứ mình muốn trong khả năng của mình mà không ai mắng chửi, không ai xúc phạm mình. Tui chỉ muốn ở một xứ sở mà người ta coi bọn làm ruộng cũng như bọn đi buôn, miễn người đó là đứa tử tế. Tui chỉ ước mơ rứa thôi, nên khi tui lớn, bạn bè tui nó để dành tiền làm giàu, còn tui luôn bỏ phố về quê để ghé chợ quê, ăn tô bún, uống ly nước mía, để ngồi với những người cùng gốc gác như mình. Cũng cái hồi nớ, tui ở chung với con bé tên Hà (mà chừ tui ko tìm được nó, huhu, nó là em của thằng Lâm học lớp đại học với tui), nó nói tui: chị ra trường chị nhớ vô Sài Gòn nghe, ở đó người ta không coi cái xe chị đi, không ngó cái áo chị mặc, ở đó tự do, miễn chị có tiền thì người ta đều bán cho chị thứ chị cần. Đến chừ, tui qua Tây, dù người ta không cùng gốc bần nông như tui nhưng không ai chửi tui đồ nhà quê, bọn nhà nghèo nữa, nên có lẽ tui nghĩ ước mơ của tui đã thành sự thật.

Một bữa nọ ngồi uống rượu ở quận 5, anh bạn hỏi tui: “Vợ chồng mày ở VN sống như bá tước, mắc mớ gì qua Tây. Qua Tây giờ khó kiếm việc, mày qua đây có mà đi dọn nhà, rửa chén, chứ không thì qua đây làm gì?”
“Làm người chứ làm gì.”

(Bài copy trên Net)